Prace B+R w projektach dofinansowanych ze środków UE

Sformułowanie: „prace B+R” jeszcze nie trafiło na stałe do potocznego słownictwa polskiego przedsiębiorcy, który nie zawsze potrafi je odróżnić od „prac inżynierskich” czy „prac o „charakterze rutynowym”. W firmach rzadko spotyka się działy badawczo-rozwojowe. Nieczęsto też przedsiębiorcy raportują tego typu prace do Głównego Urzędu Statystycznego. Na szczęście sytuacja ulega dynamicznej zmianie. Kwota wydatkowana ogółem (tj. przez firmy, rząd, instytucje naukowe) na prace B+R w  roku 2019 r. przekroczyła 30 mld zł (wzrost r/r o 18 proc.). Prace B+R są priorytetowym kierunkiem w perspektywie UE 2021-2027. Oznacza to, że dobra orientacja w tym zakresie może pomóc w pozyskaniu finansowania dla projektów polegających na opracowaniu nowych produktów lub usług.

Definicja działalności badawczo-rozwojowej

Czym jest działalność badawczo-rozwojowa? Odpowiedź na to pytanie znajduje się w ustawie o zasadach finansowania nauki (art. 2). Zgodnie z jej postanowieniami działalność badawczo-rozwojowa to działalność twórcza obejmująca badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowana w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań. Należy zatem zauważyć, że do uznania danej działalności za działalność badawczo-rozwojową należy spełnić następujące przesłanki:

• działalność musi mieć charakter twórczy – czyli nie może odznaczać się charakterem rutynowym,
• działalność musi obejmować badania naukowe lub prace rozwojowe – na potrzeby zdecydowanej większości projektów B+R utożsamiamy badania naukowe wyłącznie z badaniami przemysłowymi (definicje badań naukowych oraz prac rozwojowych zaprezentowano poniżej);
• działalność musi być systematyczna – realizowana w sposób metodyczny (zaplanowany, uporządkowany),
• działalność musi być prowadzona w celu zwiększenia zasobów wiedzy i ich wykorzystania do tworzenia nowych zastosowań – chodzi o nowatorski charakter prac B+R (nie mogą dotyczyć one np. inżynierii wstecznej). Ważna jest także celowość (ukierunkowanie prac na zwiększenie zasobów wiedzy i wykorzystania w nowych zastosowaniach).

Przez badania naukowe rozumiemy (zgodnie z definicjami zawartymi w ustawie o zasadach finansowania nauki):

• badania podstawowe – oryginalne prace badawcze eksperymentalne lub teoretyczne podejmowane przede wszystkim w celu zdobywania nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne,

• badania stosowane – prace badawcze podejmowane w celu zdobycia nowej wiedzy, zorientowane przede wszystkim na zastosowanie w praktyce

• badania przemysłowe – badania mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności w celu opracowywania nowych produktów, procesów i usług lub wprowadzania znaczących ulepszeń do istniejących produktów, procesów i usług; badania te uwzględniają tworzenie elementów składowych systemów złożonych, budowę prototypów w środowisku laboratoryjnym lub w środowisku symulującym istniejące systemy, szczególnie do oceny przydatności danych rodzajów technologii, a także budowę niezbędnych w tych badaniach linii pilotażowych, w tym do uzyskania dowodu w przypadku technologii generycznych;

Przez prace rozwojowe rozumiemy (zgodnie z definicjami zawartymi w ustawie o zasadach finansowania nauki): nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności z dziedziny nauki, technologii i działalności gospodarczej oraz innej wiedzy i umiejętności do planowania produkcji oraz tworzenia i projektowania nowych, zmienionych lub ulepszonych produktów, procesów i usług, z wyłączeniem prac obejmujących rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do produktów, linii produkcyjnych, procesów wytwórczych, istniejących usług oraz innych operacji w toku, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń, w szczególności:

a) opracowywanie prototypów i projektów pilotażowych oraz demonstracje, testowanie i walidację nowych lub ulepszonych produktów, procesów lub usług w otoczeniu stanowiącym model warunków rzeczywistego funkcjonowania, których głównym celem jest dalsze udoskonalenie techniczne produktów, procesów lub usług, których ostateczny kształt nie został określony,
b) opracowywanie prototypów i projektów pilotażowych, które można wykorzystać do celów komercyjnych, w przypadku gdy prototyp lub projekt pilotażowy stanowi produkt końcowy gotowy do wykorzystania komercyjnego, a jego produkcja wyłącznie do celów demonstracyjnych i walidacyjnych jest zbyt kosztowna;

Podręcznik Frascati

Bardzo podobnie do polskiego ustawodawcy kwestię działalności badawczo-rozwojowej definiuje podręcznik Frascati.

Aby dana działalność mogła zostać uznana za działalność badawczą i rozwojową, musi być:

• nowatorska,
• twórcza,
• nieprzewidywalna,
• metodyczna,
• możliwa do przeniesienia lub odtworzenia